Pierwsze systemy operacyjne (lata 50. i 60.)
Pierwsze komputery nie miały systemów operacyjnych w dzisiejszym rozumieniu. Programiści wprowadzali instrukcje bezpośrednio w kodzie maszynowym lub za pomocą kart perforowanych. Dopiero rozwój maszyn takich jak IBM 701 i UNIVAC skłonił inżynierów do stworzenia systemów umożliwiających automatyzację zadań.
- Batch processing – pierwsze systemy operacyjne, takie jak GM-NAA I/O (1956) opracowany przez General Motors, umożliwiały wykonywanie programów w trybie wsadowym. Dane były ładowane z taśm magnetycznych, a programy działały bez interakcji użytkownika.
- CTSS (1961) – pierwszy system operacyjny umożliwiający podział czasu (time-sharing), opracowany w MIT. Umożliwiał współdzielenie mocy obliczeniowej między użytkownikami.
W latach 60. IBM wprowadził systemy z rodziny OS/360, które były uniwersalne i wykorzystywane w różnych modelach komputerów. To był jeden z pierwszych kroków w kierunku standaryzacji.
Lata 70. – narodziny uniksowego paradygmatu
Prawdziwy przełom w historii systemów operacyjnych nastąpił w latach 70., wraz z powstaniem systemu Unix. Stworzony przez Kena Thompsona i Dennisa Ritchie w Bell Labs (1969), Unix wprowadził koncepcje, które stały się fundamentem nowoczesnych systemów:
- Hierarchiczny system plików.
- Narzędzia w stylu "małe programy realizujące konkretne zadania".
- Powłoka jako interfejs użytkownika.
Unix był napisany w języku C, co ułatwiało jego przenoszenie na różne platformy sprzętowe. W kolejnych latach Unix i jego warianty, takie jak BSD (Berkeley Software Distribution), stały się podstawą dla wielu systemów, w tym współczesnych systemów operacyjnych.
Rozwój systemów operacyjnych dla komputerów osobistych (lata 80.)
W latach 80. popularyzacja komputerów osobistych stworzyła zapotrzebowanie na systemy operacyjne łatwe w obsłudze i dostosowane do indywidualnych użytkowników.
- MS-DOS (1981) – opracowany przez Microsoft dla komputerów IBM PC. Był prostym systemem jednoprogramowym z interfejsem tekstowym, który zdominował rynek PC w latach 80.
- Macintosh System Software (1984) – Apple wprowadziło graficzny interfejs użytkownika (GUI), który zrewolucjonizował sposób korzystania z komputerów. Był intuicyjny i w dużej mierze oparty na użyciu myszy.
- AmigaOS i Atari TOS – systemy stworzone dla popularnych komputerów domowych, które oferowały zaawansowane funkcje graficzne i multimedialne.
W tym czasie rozwijały się także systemy dla profesjonalistów:
- Xenix – wersja Unixa dostosowana przez Microsoft.
- VMS (1977) – opracowany przez Digital Equipment Corporation, popularny w środowiskach naukowych i przemysłowych.
Lata 90. – dominacja Windows i narodziny Linuksa
Lata 90. przyniosły dwie kluczowe zmiany: dominację Microsoftu na rynku komputerów osobistych oraz narodziny Linuksa jako alternatywy open-source.
Windows – od MS-DOS do Windows 95
Microsoft wprowadził pierwsze wersje systemu Windows jako nakładki graficzne na MS-DOS:
- Windows 3.1 (1992) – pierwszy komercyjny sukces, oferujący stabilny interfejs graficzny.
- Windows 95 (1995) – w pełni niezależny system z funkcją Plug and Play oraz interfejsem użytkownika, który stał się standardem na lata.
Linux – system dla każdego
W 1991 roku Linus Torvalds opublikował kod swojego systemu Linux, będącego wolną implementacją jądra systemu Unix. W połączeniu z narzędziami GNU, Linux szybko zyskał popularność w środowiskach akademickich i technicznych. Dzięki licencji open-source był rozwijany przez społeczność na całym świecie.
Mac OS
Apple kontynuowało rozwój swojego systemu operacyjnego, wprowadzając Mac OS 8 i Mac OS 9, które były przystosowane do nowych komputerów Macintosh.
XXI wiek – nowoczesne systemy operacyjne
Od początku XXI wieku systemy operacyjne musiały sprostać rosnącym wymaganiom użytkowników, wynikającym z rozwoju internetu, urządzeń mobilnych i multimediów.
Windows
- Windows XP (2001) – stabilny, łatwy w obsłudze system, który dominował przez ponad dekadę.
- Windows Vista (2007) i Windows 7 (2009) – rozwinięcie funkcji multimedialnych i bezpieczeństwa.
- Windows 10 (2015) – uniwersalny system operacyjny dla komputerów, tabletów i urządzeń mobilnych.
Mac OS X
Apple w 2001 roku zastąpiło klasyczny Mac OS systemem Mac OS X, opartym na Uniksie. W kolejnych latach system ewoluował w kierunku integracji z ekosystemem Apple (iPhone, iPad), co doprowadziło do powstania macOS, iOS i iPadOS.
Linux
Linux zyskał popularność na serwerach i urządzeniach wbudowanych. Wersje użytkowe, takie jak Ubuntu, sprawiły, że system stał się dostępny również dla mniej zaawansowanych użytkowników.
Android i iOS
Rozwój urządzeń mobilnych stworzył zapotrzebowanie na nowe systemy operacyjne:
- iOS (2007) – system Apple dla iPhone’a, który zrewolucjonizował rynek smartfonów.
- Android (2008) – open-source'owy system od Google, który zdominował rynek urządzeń mobilnych.
Chmura i wirtualizacja
Współczesne systemy operacyjne muszą obsługiwać środowiska wirtualne i chmurowe. Rozwiązania takie jak VMware, Microsoft Azure czy AWS zmieniły sposób, w jaki zarządza się infrastrukturą IT.
Współczesne wyzwania i przyszłość systemów operacyjnych
Systemy operacyjne przyszłości muszą sprostać nowym wyzwaniom, takim jak rozwój sztucznej inteligencji, Internetu rzeczy (IoT) i komputerów kwantowych. Jednocześnie rośnie znaczenie bezpieczeństwa, prywatności i integracji z różnorodnymi urządzeniami.
Historia systemów operacyjnych pokazuje, jak ewoluowały one z prostych narzędzi w zaawansowane platformy, które są fundamentem współczesnej technologii. W miarę postępu technicznego możemy spodziewać się dalszej ewolucji tych kluczowych elementów informatyki.
Konsultacje merytoryczne Megaserwis S.C. , Laptop Serwis oraz Hdd Laboratory
